Over Heinrich von Herzogenberg en zijn strijkkwartet Op. 42/1 in g (1884)

Net als veel andere romantische componisten is Heinrich von Herzogenberg (1843-1900) grotendeels in de vergetelheid geraakt. De van oorsprong adellijke Franse familie “Picot de Peccaduc” ontvluchtte Frankrijk ten tijde van de revolutie en, in Habsburgse dienst, verduitste hun naam in 1811.  Geboren in Graz ging Herzogenberg als student naar Wenen waar hij rechten studeerde en muziek bij Felix Otto Dessof, eveneens een “vergeten componist”. In Wenen leerde hij Brahms kennen alsmede zijn latere vrouw en hoogbegaafde pianiste Elisabeth von Stockhausen, die vaak de eerste en invloedrijke recensies van werken van Brahms schreef. Naast Clara Schumann was Elisabeth von Herzogenberg de belangrijkste muziekvriendin van Brahms.

Aan zijn hoog geëerde vriend Johannes Brahms heeft Herzogenbergs zijn 2e strijkkwartet Op. 42/1 in g  opgedragen. Dit is een zeer verfijnd kwartet met veel originele ideeën. Het eerste deel Allegro energico opent met een heftig motief maar laat al snel een lieflijk tweede thema horen. In het volgende Andantino toont de componist zijn vaardigheid in het genre thema- met-variaties met geweldig contrastrijke opeenvolgende bewerkingen. Het derde deel is een swingend Scherzo, Allegro molto met passie en accenten à la Beethoven. Het mars-achtige eerste thema van de finale Allegro contrasteert weer mooi met het zangerige tweede thema.